Pierwsza wizyta ma charakter zapoznawczy i jej celem jest wstępne zdiagnozowanie problemu pacjenta. Lekarz przeprowadza badanie jamy ustnej, a pacjent zostaje skierowany na zdjęcia radiologiczne (pantomogram i telerentgenogram), niezbędne do szczegółowej oceny wady zgryzu. Ortodonta może wykonać również wyciski szczęki i żuchwy, na podstawie których zostanie wykonany gipsowy model początkowy.
Przygotowanie planu leczenia jest procesem złożonym i obejmuje analizę gipsowych modeli oraz zdjęć RTG, a także wykonanie pomiarów cefalometrycznych. Na podstawie otrzymanych wyników ortodonta zaplanuje poszczególne etapy leczenia na najbliższe kilkanaście miesięcy. Pacjent zostaje teraz poinformowany jaką konkretnie ma wadę zgryzu, czy konieczne jest usunięcie jakiegoś zęba, jaki jest odpowiedni dla niego aparat, jak długo będzie trwało leczenie i ile będzie kosztowało.
Stały aparat ortodontyczny przeznaczony jest dla pacjentów, którzy posiadają już wszystkie stałe zęby. Aparat metalowy składa się z zamków i łuku, który umocowany jest za pomocą ligatur. Pacjent sam może decydować o kolorach tzw. gumeczek. Metalowe zamki są trwałe i silne, mogą więc być stosowane do największych wad. Wizyty kontrolne powinny odbywać się co 4 tygodnie. Koszt założenia takiego aparatu jest najniższy, jednak czas leczenia zwykłym aparatem metalowym jest najdłuższy. Do nowszej technologii zaliczany jest aparat metalowy samoligaturujący, który nie posiada już kolorowych ligatur, tzw. DAMON. Zamki w takim aparacie skonstruowane są w specjalny sposób, aby zęby przemieszczały się dużo szybciej i płynniej w porównaniu z klasycznym aparatem metalowym. Ten rodzaj aparatu jest szczególnie polecany pacjentom dorosłym (tj. po zakończonym wzroście). Metoda samoligaturująca skraca czas leczenia, w tym ilość wizyt kontrolnych i znacznie częściej pozwala uniknąć wskazań do ekstrakcji.
Jeżeli pacjentowi zależy na walorach estetycznych aparatu stałego, może wybrać aparat kosmetyczny, którego zamki wykonane są z porcelany. Taki rodzaj materiału zmniejsza widoczność zamków na zębach, dzięki czemu aparat jest wizualnie atrakcyjniejszy. Należy pamiętać, że aparat kosmetyczny działa tak samo jak metalowy, różnica dotyczy jedynie wyglądu zamków.
Przed założeniem aparatu stałego należy wyleczyć wszystkie zęby i jeśli zakłada to plan leczenia usunąć jeden lub kilka zębów. Sugeruje się również wykonanie scalingu z piaskowaniem. Proces zakładania aparatu jest bezbolesny i trwa około godziny. Prawie zawsze wymagane jest założenie aparatu na dwa łuki zębowe, jednak nie zawsze są one zakładane jednocześnie. Aparat górny może się także różnić od aparatu dolnego. Po założeniu aparatu lekarz przeprowadza instrukcję higieny jamy ustnej. W trakcie leczenia ortodontycznego obowiązuje reżim higieniczny.
W zależności od rodzaju wybranego aparatu stałego wizyty kontrolne będą odbywały się co 4-6 tygodni. Współpraca ze strony pacjenta i terminowe zgłaszanie się na wizyty jest niezwykle ważne dla tempa leczenia i zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań.
W momencie uzyskania oczekiwanego położenia zębów następuje zdjęcie aparatu stałego. Jednak należy pamiętać, że zęby mają tendencję do powrotu do stanu sprzed leczenia, dlatego niezbędne jest utrwalenie efektów leczenia ortodontycznego poprzez retencję. Najczęściej stosowany jest retainer klejony, czyli cienki metalowy drucik przyklejony do przednich zębów od ich wewnętrznej strony. Do wykonania retainera niezbędny jest wycisk, wykonany jeszcze przed zdjęciem aparatu. Retainer jest niewidoczny i nie powoduje dyskomfortu w trakcie codziennych czynności. Miesiąc po założeniu retencji należy wykonać wyciski do modeli końcowych. Wizyty kontrolne z retainerem powinny odbywać się co pół roku. Czas noszenia retencji określa lekarz, zazwyczaj jest to okres kilku lat, jednak w wyjątkowych przypadkach retainer powinno się nosić do końca życia